5 bẫy tâm lý khiến bạn khó thành công trong cuộc sống

Những hiểu lầm tâm lý có thể tạo ra những đánh giá sai lệch, đặt chúng ta vào tình huống nhìn nhận thực tế không đúng. Để đạt được thành công, việc nhận ra những bẫy tâm lý này và tránh chúng trở thành quan trọng, đòi hỏi sự nhạy bén và hiểu biết sâu rộng từ những người đang hướng tới mục tiêu của mình.

#1. Giải thích theo cảm xúc

Hiểu lầm cảm xúc của chúng ta như là bằng chứng cho sự thật là một trong những bẫy tâm lý phổ biến mà chúng ta thường gặp phải.

Ví dụ như: “Những ý tưởng của mình thật ngớ ngẩn, không đáng để nói ra trong cuộc họp.”

Sự giải thích dựa trên cảm xúc thường dẫn đến những lựa chọn sai lầm và có thể gây hậu quả tiêu cực.

Khi để cảm xúc chi phối lý trí trong quá trình đưa ra quyết định quan trọng, rủi ro là rất cao.

Mọi quyết định cần phải được suy nghĩ một cách cẩn thận, chậm rãi, và được hỗ trợ bởi sự tư vấn kỹ lưỡng, cũng như được đưa ra một cách có tính bài bản.

Để tránh việc dựa vào lý giải cảm xúc, các chuyên gia tâm lý khuyên rằng, ta nên đặt cho mình những câu hỏi như: “Có bằng chứng gì chứng minh rằng những quyết định dựa trên cảm xúc của mình là chính xác?” hay “Cảm xúc của mình có đang chi phối, và có cần phải xem xét lại sự kiện không?”

Khi ta không mắc phải trong việc coi cảm xúc như là sự thật, ta sẽ có tư duy logic và rõ ràng hơn, giúp ta đưa ra những quyết định thông thái và hiệu quả hơn.

#2. Đổ lỗi

Trách nhiệm không đơn thuần chỉ là hành động đè nén người khác, mà còn là sự chịu trách nhiệm về hành động và tâm trạng của chính bản thân chúng ta.

Chẳng hạn, khi chuẩn bị đi làm, con mèo vụng trộm chạy ra khỏi nhà, và bạn lập tức nói: “Được rồi, mình sắp muộn vì con mèo. Lỗi là ở mình.”

Chúng ta thường có xu hướng trách người khác, một cách giữ lại “kiêu hãnh cá nhân bằng cách tránh nhận trách nhiệm về những sai lầm hay thất bại của mình” – như Giáo sư Susan Whitbourne, chuyên gia Khoa học Tâm lý và Não bộ tại Đại học Massachusetts Amherst đã chia sẻ.

Tuy nhiên, việc không chịu trách nhiệm về hậu quả của bản thân đồng nghĩa với việc chúng ta sẽ không học được điều gì từ những sai lầm. Sự trưởng thành thông qua kinh nghiệm lỗi lầm là một yếu tố quan trọng dẫn tới sự thành công.

“Việc đổ lỗi là một hành vi phi lý và làm tổn thương người khác” – như tác giả Gustavo Razzetti, tác giả của “Stretch Your Mind,” chia sẻ. Ông khuyên chúng ta hãy rèn kỹ năng cảm thông, đặt mình vào hoàn cảnh của người khác, và không luôn tự cho mình là đúng.

#3. Quan trọng hoá vấn đề

Nhiều người thường có xu hướng phóng đại, bi kịch hóa vấn đề mà thực sự chẳng có gì xảy ra.

Chẳng hạn, khi tin tức cảnh báo về sự xuất hiện của một cơn bão, tâm trí bạn bắt đầu phóng đại những khả năng tồi tệ nhất: “Nếu nhà tôi bị tốc mái, thì sao? Nếu người thân của tôi bị thương, thì sao? Hay tôi bị thương, thì sao?”

Nỗi sợ hãi, đặc biệt là khi nó không có căn cứ, thường là kết quả của việc bi kịch hóa mọi thứ.

Việc dự đoán những hậu quả tồi tệ nhất có thể xảy ra có thể mang lại một số ích, nhưng nó cũng đồng thời dẫn đến lo âu và tâm trạng buồn bã.

Theo chuyên gia tâm lý học Judith Beth, một cách hiệu quả để đối mặt với lo lắng này là liệt kê ra tất cả những kịch bản tích cực có thể xảy ra. Hành động này sẽ giúp bạn cảm thấy bình tâm hơn, giảm bớt lo âu và tạo ra tâm trạng rõ ràng hơn.

#4. Nguỵ biện về sự công bằng

Chấp nhận sự không công bằng (fallacy of fairness) là khi bạn tin rằng mọi quyết định nên dựa trên nguyên tắc công bằng.

Chẳng hạn, bạn có thể cảm thấy tức giận vì đồng nghiệp của bạn được thăng chức trong khi bạn lại không. Bạn có thể cảm thấy điều này là không công bằng. “Người đó thường xuyên đi làm muộn, trong khi mình đã làm việc chăm chỉ hơn nhiều.”

Tuy nhiên, từ nhỏ, chúng ta đã được giáo dục nhiều lần rằng cuộc sống không phải lúc nào cũng công bằng.

Khi rơi vào cái bẫy của niềm tin về sự công bằng, thường điều này dẫn đến cảm giác tức giận, bất mãn, và thất vọng.

Thay vì bị rơi vào trạng thái không hài lòng và tức giận, hãy tự nhắc nhở bản thân: “Mọi người đều muốn tiến xa trong sự nghiệp, nhưng mình không thể kiểm soát mọi thứ. Thay vào đó, mình sẽ trò chuyện với sếp để hiểu rõ hơn về những điều mình cần làm để có cơ hội thăng chức trong tương lai.”

#5. Cá nhân hoá

Cá nhân hóa ở đây bao gồm cả việc tự áp đặt trách nhiệm, tự đặt mình vào tình huống và tự gán lỗi cho bản thân mình, dù đó có phải là lý do hợp lý hay không.

Chẳng hạn, khi con trai của bạn thi đạt điểm kém, bạn tự gán lỗi vì cho rằng bạn đã không dành đủ thời gian kèm cặp con.

Theo các chuyên gia tâm lý, việc cá nhân hóa có thể tạo ra những cảm xúc tiêu cực như tội lỗi, xấu hổ, và cảm giác không xứng đáng.

Để tránh hiểu lầm này, quan trọng nhất là bạn cần xem xét vai trò thực sự của mình trong tình huống và đặt câu hỏi liệu bạn có thực sự chịu toàn bộ trách nhiệm hay không.

Nhìn nhận sự vụ từ góc độ khách quan sẽ giúp bạn nhận ra rằng, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tình huống và hậu quả không phải hoàn toàn là do bạn.