ÁI TÌNH VÀ CHIA LY

Yêu đến mức “đau nhói lòng, quặn thắt con tim” không đơn giản chỉ là phép ẩn dụ – các phát hiện mới nhất trong ngành khoa học sức khỏe đã và đang làm sáng tỏ những biến chuyển định lượng trong cơ thể người khi đối mặt với những chuyện tình dang dở. Thất tình không chỉ là tâm bệnh, mà còn là nỗi đau thể xác.

Mọi người đều đồng ý một điều: không có gì tuyệt vời hơn là yêu và được yêu. Nghiên cứu cho thấy rằng một mối quan hệ lãng mạn dựa trên sự tin tưởng và kết nối có thể có tác động rất tích cực đến sức khỏe của cả hai đối tác.

Nhưng theo nhà thơ lãng mạn kiêm ca sĩ bolero, thất tình cũng là điều đau khổ nhất trên đời, một khi thời ngọt ngào đã qua. Không chỉ đau về mặt tinh thần mà nhiều người còn phải chịu nỗi đau về thể xác sau khi chia tay: tức ngực, đau quặn bụng hay kiệt sức.

THẤT TÌNH TRONG CÁI NHÌN KHOA HỌC

“Mất bạn đời là một trong những nỗi đau lớn nhất mà một người có thể trải qua”, nhà nhân chủng học sinh học Helen Fisher, người nghiên cứu những thay đổi hóa học trong não khi một người yêu tại Viện Kinsey (Mỹ), cho biết. Tuy nhiên, theo Fisher, chủ đề này chưa nhận được đủ sự quan tâm của các nhà nghiên cứu: hầu hết họ vẫn tập trung vào sự kích thích trong giai đoạn mới tạo dựng tình dục.

Trong một nghiên cứu được xuất bản năm 2010, Fisher và các đồng nghiệp lựa chọn 15 người đang sầu muộn vì bị “đá”, đưa họ xem ảnh người yêu cũ và ghi nhận phản ứng của đối tượng qua thiết bị quét sóng não. Kết quả: Khi thấy bóng hình người cũ, các vùng não bộ liên quan chặt chẽ đến cảm xúc yêu như “vùng trần trước” (ventral striatum), “hồi đai” (cingulate gyrus) cũng như VTA (ventral tegmental area) trong não bộ được kích hoạt. Đồng thời, “vùng nhân cạp” (nucleus accumbens) – vùng não đánh giá sự tưởng thưởng và sự thỏa mãn trong não bộ, có liên hệ mật thiết với cơ chế gây nghiện ở người – cũng thức giấc.

Khi còn yêu, cơ thể sản xuất ra một lượng dopamine lớn hơn bình thường, kết nối với thụ thể glutamate trong nơron để kích hoạt vòng lặp học hỏi, giúp ghi thêm hình ảnh người ta yêu vào “thư viện yêu thích” của não bộ. Càng ở gần hình bóng ấy nhiều, não ta lại càng quen với mức dopamine cao – nói cách khác, ta đã chính thức trở thành con nghiện. Nếu mức độ dopamine “cao” không giảm xuống, chúng ta sẽ tìm cách lấy lại mức độ “cao”. Nó không giống như yêu hay làm phép – chỉ một bức ảnh của người yêu cũ cũng đủ khiến chúng ta với lấy điện thoại và tìm cách xin lỗi.

TRÁI TIM ĐAU THEO NGHĨA ĐEN

Theo cây viết khoa học Florence Williams, tác giả cuốn sách Heartbreak: A Personal and Scientific Journey (Thất tình, một hành trình cá nhân và khoa học), cú sốc chia tay còn kích hoạt một lượng lớn cortisol, còn gọi là “hormone gây stress” trong cơ thể. Lượng hormone này vốn đã được được bơm vào cơ thể từ khi ta mới yêu nhằm “buộc ta phải đi tìm lại người bạn đời, hoặc chào đón họ khi họ quay lại” sau khi chia ly.

Đằng sau cơ chế này rất có thể là nguyên nhân tiến hóa, bởi việc có một người bạn đời từng mang ý nghĩa sống còn với loài người xa xưa. “Loài người là động vật có tính xã hội cao, do đó, xét trên bình diện tiến hóa, việc ở một mình không khiến ta cảm thấy an toàn. Trong rừng sâu, việc đứng một mình làm tăng khả năng bị tấn công bởi kẻ săn mồi lên đáng kể” – Williams cho biết.

Tưởng chừng là cách giúp ta tự bảo vệ mình, nhưng trong nhiều trường hợp, lo âu cũng trở thành nguyên do khiến con người sụp đổ. Florence Williams lấy trường hợp của chính mình làm ví dụ: Sau cú đổ vỡ với người chồng đã bên cô hơn 25 năm, Williams cảm thấy cơ thể mình như một thiết bị gia dụng bị cắm vào sai nguồn điện. “Trải nghiệm ấy chỉ có thể mô tả như một chấn thương não bộ. Tôi mất ngủ và lúc nào cũng trong trạng thái bị kích động” – cô kể.

Trong quá trình tìm hiểu về cú sốc chia xa bạn đời mà mình đang trải qua, Williams tìm thấy bệnh takotsubo – một hội chứng được ghi nhận trên diện rộng tại Nhật Bản sau trận động đất và sóng thần kinh hoàng khiến hàng chục ngàn người thiệt mạng hồi năm 2011.

Sau nhiều tuần đương đầu với thảm họa, nhiều bệnh nhân đã phải nhập viện do trụy tim dù không hề có tiền sử bệnh tim trước đó. Các bác sĩ không tìm thấy dấu vết phình mạch hay tắc nghẽn mạch máu. Tuy nhiên, các nghiên cứu về sau đã gọi tên được bệnh, đồng thời chỉ ra mối liên hệ giữa bệnh và những người mất vợ, chồng, con cái, thậm chí thú cưng trong thảm họa.

“Đến nay, chúng ta đã có thể chắc chắn rằng giữa biến động cuộc sống và hoạt động tim mạch của mỗi người có mối liên hệ mật thiết” – Williams kết luận.

LIỀU THUỐC CHO TRÁI TIM

Thất tình hại thân ta ở đâu, như thế hẳn đã rõ, nhưng vẫn còn một điều bỏ ngỏ: Vậy phải làm thế nào để tự cứu mình hậu chia tay? Theo một nghiên cứu do Sandra Langeslag và Michelle Sanchez đồng thực hiện, đăng trên trên tạp chí Journal of Experimental Psychology: General năm 2018, có thể có nhiều hơn một cách.

Trong khuôn khổ thí nghiệm, các nhà nghiên cứu tập hợp 24 người trong độ tuổi từ 20 – 37, mỗi người vừa kết thúc một mối tình dài ít nhất 2,5 năm. Một số chủ động chia tay, số còn lại bị “đá”, nhưng tất thảy đều còn ít nhiều lưu luyến với tình cũ. Tương tự nghiên cứu của Fisher, người tham gia sẽ phải đối diện với ảnh “tình xưa” nhưng khác ở chỗ lần này họ sẽ được trang bị 1 trong 3 cách “vượt qua” trước khi tái ngộ.

Nhóm đầu tiên được giao nhiệm vụ với phương pháp “nói xấu”, liệt kê cụ thể những đặc điểm khó chịu của vợ cũ. Nhóm thứ hai tử tế hơn, đọc đi đọc lại những câu trích dẫn tích cực, ghi lại khoảng thời gian họ ở bên nhau, chấp nhận cảm xúc hiện tại và tránh phán xét người yêu cũ. Nhóm cuối cùng được khuyến khích “đánh lạc hướng” bằng cách nghĩ về thức ăn hoặc các hoạt động không liên quan để đánh lạc hướng bản thân khỏi cơn đau. Sau khóa đào tạo, ba nhóm được đánh giá dựa trên trạng thái cảm xúc và mức độ gắn bó, quan tâm của họ đối với hình ảnh của người yêu cũ.

Kết quả: Cả ba phương pháp đều làm giảm đáng kể phản ứng của đối tượng đối với hình ảnh được chiếu. Nhóm đầu tiên, những người “say” tình cũ cũng nhận thấy tình cảm của họ với vợ cũ giảm đi đáng kể, nhưng cảm xúc của nhóm này còn tệ hơn trước. Ngược lại, nhóm 3 – ‘mất tập trung’ – cảm thấy tốt hơn trong thời gian ngắn, nhưng cảm giác hoài niệm vẫn như cũ. Nhóm 2, với những thông điệp tích cực, không cho thấy tâm trạng hay sự hối hận được cải thiện, chỉ có sự giảm hứng thú với những bức ảnh của bạn trai cũ. Đến đây, nhóm đã kết luận rằng mỗi con đường đều có ưu và nhược điểm, tùy thuộc vào hoàn cảnh của mỗi người. Nhưng nếu bạn đã đọc đến đây, bạn vẫn không biết phải làm gì, phải không? Từ năm 2017, một nhóm nghiên cứu từ Đại học Colorado đã đưa ra một gợi ý: Đừng tin vào hiệu ứng giả dược.

Các nhà nghiên cứu đã tạo ra một loại thuốc xịt mũi “có khả năng giảm rối loạn cảm xúc mạnh mẽ.” Những người tham gia gần đây bị trầm cảm rất hào hứng sử dụng và báo cáo tình trạng của họ đã cải thiện. Quét sóng não cũng xác nhận kết quả của bài kiểm tra “ảnh cũ”.

Vậy có gì trong chai xịt? Không có gì để làm ngoài nước muối.

Mặc dù nước muối có thể làm nên điều kỳ diệu, nhưng đừng ngại thử thứ gì đó giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn, và rất có thể nó sẽ làm được. Thăm bạn bè, đăng ký một lớp học kỹ năng mới, dắt chó đi dạo hoặc đi dạo. Ăn những món lạ, gặp gỡ những người mới và cởi mở khi bạn sẵn sàng. Bộ não con người rất hay thay đổi: nó có thể gây ra đau đớn, nhưng nó cũng có thể tự sửa chữa nếu có đủ thời gian.