Tâm trí không phiền muộn

Spotless Mind – tạm dịch là tâm trí không phiền muộn, là hình ảnh để ví dụ tâm trí của một người không hề bị “vấy bẩn” bởi những ký ức không tốt đẹp – ở đây được xem như là những vết nhơ trên tấm vải trắng “tâm trí” của người đó.

Bạn có bao giờ nghĩ xóa đi những ký ức đau buồn sẽ như thế nào không? Nếu nó hoàn toàn biến mất như chưa từng tồn tại thì sao? Có thể bạn đã từng xem bộ phim Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004), một trong những tác phẩm hay và sáng tạo của Charlie Kaufman. Có lẽ bạn thậm chí còn nhớ ý tưởng từ bộ phim. Những ký ức có chọn lọc có thể bị xóa để thoát khỏi những phiền toái mà chúng mang lại.

Tôi thích bộ phim này: Tôi thấy nó hài hước, hơi kỳ lạ và rất cảm động. Hai nhân vật chính của phim (Jim Carrey và Kate Winslet) nói rằng họ không chỉ lưu giữ ký ức về những thời khắc khó khăn nhất mà còn cảm thấy mình có xu hướng lặp lại sai lầm trong quá khứ, như thể đã quên bài học cuộc sống. Theo ý kiến ​​​​của họ, họ đã học được từ họ.

Nhưng bạn biết gì không? Các nhà khoa học đã phát hiện ra một loại thuốc có thể xóa đi những ký ức vô cùng đau buồn, thậm chí là những sự kiện đau buồn. như Richard A. Friedman gần đây đã viết trên tờ New York Times: “Ai trong chúng ta không muốn quên đi những lo lắng hay sợ hãi của mình? Các rối loạn như sợ hãi, hoảng loạn hoặc rối loạn căng thẳng sau sang chấn là rất phổ biến. 29% người Mỹ trưởng thành phải vật lộn với sự lo lắng vào một thời điểm nào đó trong đời.”

Thật ra thì có một phương thuốc cho điều đó. Và tên của nó là propranolol.

Các nghiên cứu cho thấy rằng nếu điều trị thuốc này cho một ai đó có chứng sợ hãi, ví dụ như sợ nhện chẳng hạn, vào thời điểm họ phải dối mặt với nổi sợ đó (con nhện) thì nỗi sợ sẽ biến mất. Friedman giải thích quá trình này như sau: “Propranolol chặn đứng tác dụng của norepinephrine trong não. Chất hoá học này, tương tự như adrenaline, kích thích hoạt động học hỏi của não bộ, vì thế chặn đứng nó phá vỡ quá trình một ký ức được đưa vào trở lại trong khu vực lưu trữ của não bộ sau khi ký ức đó được triệu hồi – một quá trình được gọi là “tái củng cố” trong khoa học thần kinh. Mọi chuyện đều rối rắm hơn đối với “Spotless mind” (tâm trí không gợn buồn – cũng ám chỉ bộ phim đã nói ở trên), cả 2 nhân vật chính trải qua một đêm trị liệu để xoá bỏ ký ức về mối quan hệ thất bại của họ. Vấn đề là phương pháp trị liệu thật sự có kết quả. Nhưng sau đó cả 2 đều cảm thấy hối tiếc quyết định của họ về việc xoá đi ký ức của nhau và cuống cuồng tìm cách để phục hối chúng. Mặc dù mối quan hệ đỗ vỡ là một nỗi đau dai dẳng đối với họ, nhưng không ai trong 2 người lại muốn buông tay với những ký ức đau đớn xen lẫn ngọt ngào của mối tình một thời của họ.

Nỗi sợ nhện có vẻ tương đối nhỏ nhoi so với sự đỗ vỡ trong các mối quan hệ. Hãy nghĩ tới hội chứng rối loạn lo lắng sau chấn thương tâm lý, vốn đang trở thành một dịch bệnh trong những năm gần đây, không chỉ đối với những người lính trở về từ chiến trường ở nước ngoài, mà còn có những người (đa phần là phụ nữ) đã phải khổ sở vì các hành vi lạm dụng tình dục và/hoặc bạo hành gia đình.

Ngày nay, chúng ta đặc biệt nhạy cảm với những câu chuyện về chấn thương như vậy và hậu quả của nó. Nạn nhân thường gặp ác mộng, hoảng loạn do các tác nhân môi trường, cô lập xã hội, trầm cảm và có ý định tự tử.

Tôi không nghi ngờ kết luận trên. Bên cạnh đó, tôi nghĩ những câu chuyện như thế này có thể giúp hiểu sâu hơn và cách chúng ta nhận thức được sự phức tạp của quá trình ghi nhớ.

Khoa học thần kinh hiện đại dạy rằng bất cứ khi nào chúng ta nhớ lại và hồi tưởng lại một ký ức cá nhân, chúng ta đang xem lại nó trong bối cảnh hồi tưởng. Ví dụ, bạn nghe một bài hát nhắc nhở bạn về một khoảnh khắc quan trọng trong quá khứ. Thời điểm khơi gợi ký ức này có liên quan đến hoàn cảnh khơi gợi nó. Do đó, nỗi nhớ tái hiện trong ký ức dài hạn sẽ vẫn là dấu vết của những gì đang xảy ra ở đây và bây giờ. Kết quả là, hiện tại tiếp tục sửa đổi quá khứ. Đây không phải là vấn đề lựa chọn cá nhân hay tự nhất quán. Nó là một chức năng của não bộ hoạt động bất kể cho dù bạn có, một cách có chủ thức, ao ước hay mong muốn điều gì chăng nữa.

Tôi tự hỏi liệu có phải sự thành công của liệu pháp “phơi bày” (một nhánh khác của trị liệu bằng hành vi nhận thức) có thể một phần là do như sau:

Cá nhân tôi chưa từng thử qua kỹ thuật này, nhưng có thể tưởng tượng được cách nào mà việc làm sống lại một trải nghiệm mang tính chấn thương tâm lý (như bị cưỡng hiếp) trong một môi trường được điều khiển cho phù hợp sao cho bạn có thể triệu hồi một phản ứng nào đó khác hơn là sự bất lực và khiếp đảm có thể giúp tạo nên các mối liên hệ mới với những gì đã xảy ra theo một hướng khác giúp bạn khắc chế những hiệu ứng chấn thương của ký ức khởi nguyên mang lại.

Tôi cũng có thể hiểu được bằng cách nào mà liệu pháp này đôi khi không hiệu quả. Friedman cho biết rằng liệu pháp này chỉ hiệu quả “trong khoảng một nửa số bệnh nhân bị hội chứng rối loạn lo âu sau chấn thương tâm lý.” Một số có thể thậm chí còn trải qua sự hồi tưởng lại quá khứ như một phiên bản tua lại đáng sợ hơn cả chấn thương khởi nguyên. Tôi bị ám ảnh bởi những khám phá mới về phương pháp điều trị này. Bạn có muốn xóa đi những ký ức đau buồn nhất trong quá khứ liên quan đến các mối quan hệ thân thiết không? Tôi thường không sợ nhện hay các mối đe dọa từ thế giới bên ngoài. Thay vào đó, giống như cặp đôi trong tâm hồn trong sáng, những ký ức ám ảnh tôi nhất lại là những mất mát lớn về tinh thần trong cuộc đời. Bạn có chắc chắn muốn loại bỏ nó? Tôi không quá lo lắng về khả năng dùng thuốc được FDA chấp thuận (ví dụ như thuốc điều trị huyết áp cao, đau đầu mãn tính, v.v.) để cải thiện sức khỏe, kéo dài tuổi thọ hoặc cải thiện sức khỏe tâm thần của mình. ), nhưng tôi không thích ý tưởng mất trí nhớ (như bệnh Alzheimer hay mất trí nhớ).

Đối với tôi, nhớ lại những khoảnh khắc khó khăn nhất trong đời cũng là động lực để tôi nhìn về tương lai. Ngay cả trong các mối quan hệ cá nhân, việc trải qua thất bại đã giúp tôi hiểu rõ hơn về bản thân và những người khác, đồng thời mở khóa những nguồn lực tiềm ẩn.

Ví dụ, một lần khi tôi bị mất việc, tôi đã rất tức giận và yêu cầu được gặp hiệu trưởng của trường đại học. Tất nhiên, điều này không giúp tôi giữ được công việc của mình, nhưng đôi khi nó dạy tôi phải năng nổ hơn. Tôi trân trọng kỷ niệm này nhiều như kỷ niệm khiến tôi nhận ra mình ‘vướng mắc’ vào các mối quan hệ vợ chồng, người yêu và bạn bè. Làm thế nào khác bạn có thể biết một cái gì đó quý giá hơn điều này?

Tôi không tìm kiếm sự thoải mái trong những ký ức im lặng. Đó là ký ức dường như quên cả sự kiện khó khăn nhất nhưng định mệnh nhất. Còn bạn thì sao? Bạn có muốn uống thuốc như vậy không? Nếu vậy, tại sao?